به مجموعه عملیاتی که یک شرکت بازرسی کننده مستقل از قبیل بازرسی، نمونه برداری، اندازه گیری، آزمایش و … برای تعیین کمیت و کیفیت کالاها، تاسیسات و یا خدمات مورد معامله و تطابق نتایج آن با مشخصات مندرج در قرارداد خرید صورت میگیرد، سورویانس (بازرسی) می‌گویند.
بازرسی ممکن است به دلایل مختلف و با اهداف متنوعی انجام شود. این اهداف هم برای خریدار و هم برای دولت کشور وی از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد. این اهداف بر اساس درخواست خریدار با توجه به کالا و قوانین و مقررات کشور متفاوت می‌باشد که عبارتند از:
انواع بازرسی
انواع بازرسی ها در چهارچوب زیر دسته بندی می‌شوند:
1. بازرسی قبل از حمل
این نوع بازرسی معمولا به تقاضای خریدار و جهت جلوگیری از کلاه برداری یا اقدامات متخلفانه فروشنده و اجتناب از آنها انجام می‌شود. این نوع بازرسی در چهار دامنه مختلف و متنوع و طبق دستورالعمل و قرارداد بازرسی انجام می‌شود. دامنه این نوع بازرسی در چهار حوزه کمییت، کیفیت، بسته بندی و بارگیری است. در پی این نوع بازرسی، “گواهی بازرسی” صادر می‌شود و مورد قبول و پذیرش سازمان استاندارد نیست. این بازرسی معمولا بصورت رندم، چک و با نمونه گیری انجام می‌شود.
2. بازرسی حین تولید
در صورتی که قطعات به کار رفته، مواد اولیه یا فرآیند تولید یک کالا اهمیت داشته باشد، و بعد از بازرسی نتوان بدون هزینه و یا مشکل، کالا را مورد بازرسی و ارزیابی قرار داد، از “بازرسی حین تولید” استفاده می‌شود. از آنجا که مدت حضور بازرسی در محل فروشنده در این روش طولانی است، کارمزد این نوع بازرسی بیش از حد معمول است. این نوع بازرسی معمولا برای مواد غذایی، لوازم آرایشی و بعداشتی، ماشین آلات و تجهیزات انجام می‌شود.
3. بازرسی قیمت
همانطور که از نام آن مشخصه، این نوع بازرسی جهت کنترل و ارزیابی قیمت و بعد بررسی واقعی بودن قیمت انجام می‌شود. طبیعتا بازرگانان قیمت کالای مورد نظر و عرف آنرا می‌دانند؛ این نوع بازرسی معمولا به دستور بانک، موسسه تامین کننده مالی و به هزینه خریدار یا وارد کننده انجام می‌شود. جهت جلوگیری از سوء استفاده از ارز ارزان قیمت یا وام های کم بهره، دستور انجام بازرسی قیمت صادر می‌شود.
1. بازرسی قبل از حمل
این نوع بازرسی معمولا به تقاضای خریدار و جهت جلوگیری از کلاه برداری یا اقدامات متخلفانه فروشنده و اجتناب از آنها انجام می‌شود. این نوع بازرسی در چهار دامنه مختلف و متنوع و طبق دستورالعمل و قرارداد بازرسی انجام می‌شود. دامنه این نوع بازرسی در چهار حوزه کمییت، کیفیت، بسته بندی و بارگیری است. در پی این نوع بازرسی، “گواهی بازرسی” صادر می‌شود و مورد قبول و پذیرش سازمان استاندارد نیست. این بازرسی معمولا بصورت رندم، چک و با نمونه گیری انجام می‌شود.
4. بازرسی استاندارد اجباری
مهمترین و پیچیده ترین نوع بازرسی، بازرسی استاندارد اجباری است. در این نوع بازرسی، شرکت بازرس به نیابت از سازمان استاندارد در محل خروج کالا از طرف فروشنده، آنرا مورد بازرسی قرار می‌دهد. این بازرسی و آزمون در آزمایشگاه مجاز تحت نظارت شرکت بازرس انجام می‌شود. در نتیجه‌ی این بازرسی، گواهی بازرسی به همراه گزارش آزمون و اظهار نامه تامین کننده صادر می‌شود و بعد از ارائه به اداره استاندارد گواهینامه انطباق برای کالا صادر می‌گردد.
5. وظایف و مسئولیت خریدار در بازرسی کالا
با توجه به مسئله اینکوترمز، خریدار در انجام بازرسی تهعدات خاصی را بر عهده دارد که در ذیل به اختصار شرح داده ایم:
خریدار باید در متن قرارداد خرید و در متن اعتبار اسنادی، نوع و مشخصات کمی و کیفی کالا یا خدمات مورد معامله را دقیقا مشخص نماید.
خریدار موظف است در امر خرید کالا، مشخصات کیفی کالا یا خدمات را مطابق استاندارد ملی ذیربط در قرارداد خرید و اعتبار اسنادی تعیین نماید.
خریدار باید حدود و نحوه بازرسی از کالا یا خدمات خریداری شده را در قرارداد خرید و اعتبار اسنادی مشخص نماید.
خریدار موظف است پس از تعیین و انتخاب شرکت بازرسی کننده، مراتب را به فروشنده اعلام و در قرارداد خرید و اعتبار اسنادی ذکر نماید.
خریدار موظف است پس از انعقاد قرارداد خرید و یا گشایش اعتبار اسنادی، کلیه اسناد و مدارک لازم جهت بازرسی شامل رونوشت گشایش اعتبار، رونوشت پروفرما یا قرارداد فروش، دستورات بازرسی، مشخصات تماس با فروشنده/تولید کننده، مشخصات فنی کالا (درصورت نیاز به آزمایش)، روش های آزمایش توافق شده با فروشنده، نقشه های فنی یا کاتالوگ را ظرف مدت لازم در اختیار دفتر مرکزی شرکت قرار دهد.
خریدار باید کارمزد خدماتی را مستقیما و یا از طریق فروشنده و یا بانک به شرکت بازرس پرداخت نماید.
خریدار موظف است فقط یک شرکت بازرسی کننده دارای پروانه تایید صلاحیت را جهت بازرسی کالا در قرارداد خرید و اعتبار اسنادی ذکر و تعیین نماید.